MAY ESTILO NGA BA ANG MGA PILIPINO? (Part 8)

BAGONG DUGO

Pagpasok ng 90s, nagsisimula nang lumakas ang pagpasok ng Japanese animation. Bagaman 70s pa lang ay mayroon nang counter culture at samahan ng mahihilig sa sining ng mga Hapon. Sunod-sunod na ang paglabas ng mga programang ito sa telebisyon. Nagsisimula na ring mag-circulate ang ilang Japanese manga sa bansa na direktang galing mismo sa Japan, mabibili na sa mga bookstores ang ilang titulo nito.

Sa daigdig ng komiks, biglaan din ang pagsulpot ng bagong publikasyon na Image na itinayo ng limang batang superstars ng American comicbooks—Lee, McFarlane, Portacio, etc. Ang Image ang nagbigay ng malaking ‘twist’ hindi lang sa komiks ng Amerika kundi sa buong mundo. Bagong estilo ng drawing, bagong approach sa mga istorya, bagong presentasyon, computer coloring, at modernong printing.

Karamihan ng kolektor ng American comicbooks ay nakisabay sa pagbabagong ito. Santambak noon ang mga Jim Lee clones na nagbalak makapasok sa comics.

Sa Pilipino komiks, nagkaroon ng maliit na kilusan ng ‘Image babies’. Agad silang tinanggap ng publikasyon (partikular na ang GASI—ngunit nahirapan silang ma-penetrate ang Atlas sa una) dahil hindi kayang itanggi ang tagumpay na inabot ng Image pagdating sa laki ng kita. Nagkaroon ng miting sa publikasyon, na kung sakaling papapasukin ang ganitong trabaho at estilo sa drawing ng Image, baka sakaling mapaunlad ang komiks ng Pilipino (na noon ay kasalukuyan nang nararamdaman ang pagbaba ng bentahan). Kasabay pa ng paglipat ng mga magagaling na artists sa animation at ibang field pagkatapos ng malawakang welga noon sa GASI.

Ito na rin ang panahon na biglang nagkaroon ng ‘anak’ ang GASI. Itinayo ang mga publikasyong tulad ng Infinity, Sonic Triangle at West Publication—na pinaghati-hatiang pamunuan ng mga younger generations ng Roces family.

Itinatag ang komiks na ‘Kick Fighter’ (na masasabing direktang kinuha sa computer game na ‘Street Fighter’ pati mismong ang mga karakter na mababasa sa loob ng komiks), kung saan nagpamalas ng makabagong estilo ang mga tulad nina Gilbert Monsanto, Jimenez Brothers, Lui Antonio, Roy Allan Martinez, at iba pa. Sa unang labas pa lang, madaling makikilala ang impluwensya ng Image. Ngunit sa mga mambabasang hindi naman aware sa kung ano ang nangyayari sa ibang panig ng daigdig—lalo na ang mga nasa probinsya—ang ganitong estilo ay bago sa paningin.

Nagtagumpay ang kilusang ito. Sa madaling salita, kahit paano ay nakapag-paangat ng sales ang pagbabagong pormang ito ng komiks. Kaya isinilang na rin ang ilang komiks na kahit horror, komedi, at drama, ay pilit na hinahaluan ng Image style sa drawing. Naging palasak ang gamit ng estilong ito.

Hanggang sa ang mismong pagkaunawa sa salitang ‘manga’ ay hindi gaanong na-absorb ng ilang artist lalo na ng mga editors sa publication. Nagkaroon ng mga usapan, dahil papalakas na ang impluwensya ng Japanese comics, kailangan nang sumabay sa pagbabago. Hindi ito exaggerated kundi talagang may ilang mga traditional illustrators na pilit pinagawa ng ‘manga’ style kahit hindi akma sa kanilang estilo. At ang distinguishing line lang na ginamit ditto ay ‘kailangan malaki ang mata ng mga characters’. Doon lang natatapos ang pagkaunawa sa manga ng Hapon. Kaya naman awkward tingnan na biglaan mong makikita na si Louie Celerio ay biglang nagdrawing ng mga characters na malalaki ang mata. Sina Baggie Florencio, Perry Cruz, at ilang matatandang artist ay ginawa rin ito. Tanggihan man nila, hindi maaari. Utos ito ng publication.

Iba ang target audience ng mga ‘Image babies’ dito sa Pilipinas. At iba rin ang paniniwalang kanilang itinataguyod. Kaya nang magpunta si Whilce Portacio dito sa Pilipinas ay sila kaagad ang naka-posisyon. Bagaman may ilang matatandang traditional artist na nagpunta kay Portacio, hindi nila nakayanan ang hinihingi ng American comics. Kaya no choice sila kundi bumalik na lang ulit sa Atlas at GASI.

Sa kabilang banda, ang mga ‘bagong kilusan’ ang naging representative ng Filipino art na ipinakilala ni Portacio sa mga editors sa Amerika. Kasabay ng ilan ding maliliit na grupo na dili iba’t collectors at supporters din ng American comicbooks.

Tanging si Lan Medina lang ang mula sa traditional komiks ang pumosisyon nang mga panahong iyon. Ang ibang mga sumubok, na hindi kayang tanggapin ang puna galing sa dayuhan, nagsibalik na lang sa local publication. At karamihan ay nagtakbuhan na lang sa mga animation studios.

Unti-unti nang namamatay ang komiks. Pabawas na ng pabawas bawat linggo ang inilalabas na komiks. Nagbawas na rin ng mga editors. Kaya karamihan ng mga mahuhusay ay nagsipag-alisan na. Ang mga matatanda naman ay nagsipag-retiro na.

Dumating sa puntong kinapos na ng tao ang publikasyon. Ginawan na ng paraan ng ilang editors, nag-reprint ng ilang materyales. At dahil kapos pa rin sa artist, tinanggap na ang mga nag-aapply na bago kahit hindi pasado sa standard.

Windang na ang mga publications ng mga panahong ito. Kung kani-kanino na sinisi ang pagbagsak ng komiks—sa istorya, sa drawing, sa pagdami ng sinehan, sa VCD, sa ekonomiya. Walang malinaw na pag-uusap na nangyari sa pagitan ng mga publishers, editors, at contributors. Wala ring survey na isinagawa kung bakit humina na talaga ang komiks. Sa madaling salita, walang pag-aaral na isinagawa dito.

Hanggang sa tuluyan na lang itong mawala. Isinara na ang GASI. Nabenta ang Atlas—patuloy pa rin na naglabas ng komiks ngunit hindi na mapigil ang paghina. Kung anu-ano nang gimik ang ginamit, hindi pa rin umubra.

Samantala, unti-unting nag-i-evolve ang paningin ng ilang nagkakainteres sa komiks. Ang bagong henerasyon ay hindi na nakatuon sa traditional Filipino komiks, kundi kung ano na ang bagong inilalabas ng Amerika at Japan.

Sa maniwala kayo at sa hindi, dumating sa puntong nagkaroon ng diskriminasyon laban sa mga tradionalist. Ang mga gumagawa noon sa GASI at Atlas ay pinaratangang ‘laos na’, ‘luma na’, ‘naiwan na sa kangkungan’.

Sinusugan pa ito nang magsulputan ang mga maliit na independent publishers at mga manga enthusiasts na handang maglabas ng kanilang pera sa printing para lang mailabas ang kani-kanilang komiks.

Ang masakit na nangyari, nasarhan ang ilang mahahalagang impormasyon patungkol sa komiks ng Pilipino at pinagmulan nito. Wala nang nakaalala kay Francisco Coching, Nestor Redondo, Alfredo Alcala, Alex Niño, at maging sa ama ng komiks na si Antonio Velasquez.


“Many of the genre’s pioneers died lonely and forgotten. Tony Velasquez, creator of Kenkoy, whom may consider the father of Filipino comics, committed suicide after being evicted from his home, bitter and penniless.”

Eric Caruncho
Sunday Inquirer