Sunday, October 28, 2007

AMADO...MINAMAHAL...

Patalastas lang galing sa isang kaibigan na hindi dapat palampasin dahil kasama dito ang mga national artists ng bansa.

art work: Confetti, BENCAB

On November 30, 2007 (8pm), we look forward to seeing you at the Main Theater of the Cultural Center of the Philippines for an exciting evening with our National Artists and their works of artistic excellence on Ka Amado V. Hernandez, National Artist for Literature.

Amado...Minamahal....

National Artists Bienvenido Lumbera (Literature), Benedicto Cabrera (visual Arts), Salvador Bernal (theater Design) and Napoleon Abueva (Visual Arts) collaborate with performing artists to pay tribute to Ka Amado in a night of music and dance, all inspired by the verses of the "people's poet," Amado V. Hernandez. Ka Amado's powerful imagery and metaphors incarnate as a symbolic music, modern dance and spectacle with the Philippine Philharmonic Orchestra and a hundred voice choir. Presented by the Amado V. Hernandez Resource Center to promote the work of a great Filipino artist and nationalist.

Musical compositions on Ka Amado by Lucio San Pedro and Felipe de Leon shall also be showcased.

Directed by Chris Millado.
for inquiries pls contact AVHRC tel no. 4120909 or 09167900671

Friday, October 26, 2007

NAKAKATAWA PERO SERYOSO

May bumili minsan sa Filbars: “Magkano ‘yan?” sabay turo sa graphic novel ni Will Eisner na pinamagatang ‘A Contract With God’.

Sumagot ang saleslady: “Alin? Itong pambata?”

Will Eisner? Pambata?

Una kong na-encounter ang isang napaka-seryosong kuwento na ginamitan ng cartoons na drawing nang mabasa ko ang ‘Maus’ ni Art Speigelman. Aaminin ko sa inyo, nang mabasa ko ito ay bigla nitong binago ang pagtingin ko sa komiks.

Pero bago itong ‘Maus’ encounter ko, naguguluhan ako bilang komiks reader. Kung gusto kong magbasa noon ng seryoso at malalim-lalim na kuwento, prose o kaya ay libro ang hinahanap ko. Nagiging takbuhan ko lang ang komiks noon kapag may nakita akong magandang drawing. Sa madaling salita, hindi ko siniseryoso ang pagbabasa ng komiks, drawing lang ang habol ko. Mas siniseryoso ko ang libro na gawa ng mga matitinik na writers.

Mas gusto ko ang kuwento ng mga totoong tao. Fictional man, basta nasa reality. Kaya siguro mas marami akong nabasang Filipino komiks kesa gawa ng mga Amerikano. Mas sayad sa lupa kasi ang kuwento ng mga Pinoy. Ayoko ng mga diyos na nag-uusap, o kaya nagpapalakasan ng powers, o kaya mga anik-anik na nilululon, sinusubo, sinusuot, sinisigaw tapos magiging tagapagligtas na ng buong sangkatauhan (lahat e gustong maging Kristo).

Huwag niyo itong ma-misinterpret. Gusto ko rin namang gumawa ng ganitong mga kuwento paminsan-minsan, pero mas natitipuhan ko talaga ang ‘kuwentong totoo’. Kung sa pelikula nga, ang madalas kong naririnig na paborito nila ay ‘Star Wars’ o kaya ‘Lord of the Rings’, ang paborito ko naman ay ‘Forrest Gump’. Punyemas! Apat na beses ko itong pinanood, ito ang kaisa-isang pelikula na pinanood ko ng ganito karaming ulit.

Ang ‘Maus’ ang nagdala sa akin sa mundo ng ‘pantasya’ pero nasa reyalidad. Pantasya dahil hindi naman mga tao ang bida kundi mga daga, pusa, baboy at kung anu-ano pang kahayupan. Ang unang nag-register kaagad sa akin, napaka-symbolic ng kuwentong ito. Isang makapanindig-balahibong kuwento ng ‘Holocaust’ sa isang napakagaan na presentasyon. Hindi ko talaga makalimutan.

Pagkatapos nito, naghanap pa ako ng iba pang komiks na katulad ng ‘Maus’. Seryoso ang paksa, pero hindi kinakailangang seryoso din ang drawing. Ang ganda ng kumbinasyon. Inaaliw ka ng visual side, pero tumatama sa puso mo ang kuwento.

Kaya siguro sa mahigit fifteen years ko sa komiks na pagdu-drawing ng mga seryosong tao (dahil sa training namin kay Hal Santiago), bigla e naisipan kong gawin ang ‘Diosa Hubadera’ na ang naging inspirasyon ko naman ay ang ‘Persepolis’ ni Marjane Satrapi.

Siguro kung buhay pa ang mga malalaking publications dito, kung magsa-sample ka sa mga editors ng ganitong drawing, ang mga komiks lang na ito ang babagsakan mo: Ayos, Komedi, Happy, Bata Batuta at Funny Komiks. o kung mamalas-malasin ka pa, sasabihan ka ng editor na magpunta ka na lang sa mga dyaryo at doon ka gumawa ng comic strip.

Dito sa Pilipinas, hindi pa gaanong nai-explore ang ganitong klase ng presentasyon. Medyo conservative pa tayo sa pagpapasok ng ibang idea sa paggawa ng komiks. Either malalim ang ugat ng orientation natin na kapag seryoso ang kuwento ay dapat seryoso ang drawing, or kailangan nating maging seryoso ang drawing para ma-penetrate natin ang malaking pera ng Marvel at DC. Of course, nakatanim na rin sa ating utak na kailangan nating gumawa ng cartoons para maging ‘patawa’ sa mga dyaryo.

Ngayon ko lang na-realize na masarap palang namnamin ang mga symbolic na bagay. Minsan kapag nakahiga tayo at nakatingin sa kisame, nakakakita tayo ng mga mukha, imaginary faces. Minsan naman ang tingin natin sa harapan ng kotse, mukha rin. Para bang nakatanim na sa ating utak na may mga bagay na naka-arrange para maging mata, ilong at bibig kahit hindi naman.

Sa tingin ko, effective ang ganitong klase ng presentasyon sa komiks. Hindi mo lang basta bibigyan ng kuwento ang readers, hindi mo lang isusubo ang lahat ng visuals sa kanila, bibigyan mo sila ng chance para magkaroon ng realization: “Oo nga, ‘no! Ganito nga ‘yun!”

Sa cartoony na drawing, hindi mo idi-distract ang tuloy-tuloy na pagbabasa ng reader (kapag super realistic kasi, minsan nagpo-pause pa ang reader at maiiba na ang kanyang atensyon), ibibigay mo sa kanya ang masarap, magaan at ‘universal’ na storytelling.

Ibinibigay mo rin sa kanya ang kauna-unahang paraan ng paggawa ng komiks. At para sa kaalaman nating lahat, ang kauna-unahang komiks ay gawa sa cartoons.

Sunday, October 21, 2007

ORIHINAL

Isa sa naging sakit ng nakaraang industriya ng komiks ay ang salitang ‘panggagaya’. Hindi ko alam kung dahil mayroon nang ‘existing market’ o talagang wala na silang maisip.

Sa makabagong panahon ngayon, kung saan ang buhay ng tao ay nagiging ‘global’ na dahil sa internet, tv at movie shows, cellphones, at iba pang means of communication, hindi na uubra itong ‘panggagaya syndrome’ ng mga Pinoy. Lalo pa’t kung ang tatargetin natin ay ang nag-I-evolved nang audience/reader ngayon.

Kung noong araw ay puwede nating sabihing original ang karakter na si ‘Gagamba’ dahil hindi naman tayo aware na may nag-I-exist palang ‘Spider’ sa Amerika, ngayon ay hindi na ito puwede. Isang click mo lang ngayon sa Google at malalaman mo na kaagad kung may kapareho ang karakter na ginawa mo.




Ang pinaka-safe na paraan ngayon, ay ang salitang ‘inspirasyon’. Naging inspirasyon mo ang isang karakter o kuwento kaya ka nakagawa ng bago, pero hindi ibig sabihin nu’n ay gusto mo siyang gayahin.

Thursday, October 18, 2007

LIBRO, KOMIKS AT CHIKA

Malapit nang matapos ang October pero nasa second proof pa lang ako ng librong ‘Komiks sa Paningin ng mga Tagakomiks’. Ang ipinost kong image nu’ng nakaraan ay first proof pa lang at marami pang dapat ayusin.

Malapit na ang Komikon 2007 at dahil sa dami ng trabaho ay hindi ko na naasikaso ang pagri-register agad para magkaroon ng booth. Naubusan tuloy ako ng puwesto, mabuti na lang at nakasingit ako sa table ni Mike Guisinga, kaya magkakatabi kami sa Komikon. Thanks, Mike!

Hindi ko kasi akalaing August pa lang ay dapat na palang magpa-reserve ng puwesto. Balak pa sanang sumama ng animation company sa pinapasukan ko sa Komikon, balak din nilang kumuha ng table, kaso baka hindi na sila makasama.

Hindi naman masyadong mahirap ang pagku-compile ng mga articles sa libro dahil ang ilan dito ay galing na sa mga blogs at websites at nabasa ko na rin. Ang nahirapan ako ay ang pagli-layout dahil may quota ako kung ilang pages lang ang dapat. Mas marami kasing pages, mas mahal ang bayad sa printing. Sa print-on-demand ko kasi ito dinala at alam niyo naman ang presyo dito, mas mahal kesa sa pangkaraniwang printer pero hindi na ako masyado pang nahirapan sa copyright at kung anu-ano pang legalities nito.

Ititinda ko ang libro sa halagang P350, book paper, 250+ pages. May nagsabi sa akin na dapat daw mas mahal pa, dahil ang ganitong klase ng libro ay minsan lang mangyari. At kung ikukumpara nga naman sa mga compiled articles ng komiks sa US, ang pinakamababa nang presyong mabibili ay $20.

Pero ayoko namang taasan dahil gusto ko ay marami rin ang makabili. At ang totoo, hindi naman kasi kita ang habol ko dito kundi mai-roll lang ang pera para sa susunod pang libro.

Sa mga contributors, bibigyan ko kayo ng tig-iisang complimentary copy. Pasensya na, mga kapatid, isa lang talaga ang kaya kong ibigay.

Sa mga writers na nasa malayong lugar, ipa-package ko na lang ang libro kaya wala na kayong dapat gawin kundi hintayin na lang ang pagdating nito.

Hindi ko pa alam kung paano ko ila-launch ang libro sa Komikon, pero sure na ang authograph signing ng mga writers. Kung maaga-aga ngang matatapos ang printing, nagmagandang loob si Azrael Coladilla na bigyan ako ‘early launching’ sa alinmang branches ng Comic Odyssey. Hindi ko pa itong masagot dahil nagri-rely pa ako sa printing schedule.

Kung susuwertihin din, baka bago pa ang mga events na ito ay available na sa lahat ng branches ng Central Books ang libro.

*****

Mula nang ilabas ko dito sa blog ang article tungkol sa problema na kinakaharap ngayon ng CJC-Sterling ay nagkaroon ng realization ang nasa management na marami talagang contributors ang hindi nabibigyan ng espasyo sa komiks dahil nga puro nobela ng beterano ang mababasa.

Isa sa mga naging aksyon ay ang paglalabas ng iba pang titles ng komiks. Kaya nagsulputan na na parang kabute ang mga grupo na nagbibigay ng proposal sa Sterling para magkaroon din sila ng sari-sarili nilang komiks.

Isa sa grupong nagbigay ng proposal ay galing din sa hanay ng mga beterano na handa naman daw pagbigyan ang mga bata. Ang problema, nang masilip ko ang mga materyales, napangiwi na lang ako. ‘E sila-sila rin pala dito e! Ba’t gumawa pa ng iba? Paano nating maihihiwalay ang konsepto ng mga bagong komiks na bubuksan kung ang laman nito e parang katulad din nu’ung naunang lima?”

*****

May mga umuugong-ugong ding chika na matapos magtanim at magsaing ni Direk Caparas, matapos tirahin ng katakut-takot na puna ang Konggreso ng Komiks at ang Komiks Caravan ng karamihan ng mga ‘indies group’ ay heto’t sasawsaw rin pala sila sa ‘bangketa-masa bandwagon’ ng Sterling.

Totoong hiwalay na entity ang Sterling at under lang nito ang CJC, pero hindi natin maipagkakaila na malaki ang puhunan ni Direk Caparas kung bakit umabot sa ganito kalaki ang exposure ng komiks.

Iniisip ko nga, kung natuloy kaya sa Mango ang Sterling at nailabas nila ang balak nilang 2 titles, mapag-uusapan kaya ang komiks tulad ng nangyayari ngayon?

*****

May pulitika ang lahat ng bagay. Nang panoorin ko ang ‘Ang Pinaka’ sa QTV 11 kung saan isa ako sa naging panelist, natawa na lang ako na mapanood ko ang resulta ng top 10 komiks characters ng Pinoy Komiks. Ni hindi nakapasok sa top 10 ang ‘Lastik Man’ ni Mars Ravelo.

Well…bakit nga naman ipu-promote ng QTV 11 (Channel 7) ang Lastik Man e kasalukuyan itong ipinapalabas sa Channel 2? Heheheh…

Saturday, October 13, 2007

LAHAT SILA HUMAHABA

Magbuo kaya kayo ng basketball team. Sigurado champion agad!
Sana may mahaba din sa 'kin hehehe.









Thursday, October 11, 2007

COCHING REVISITED

Isa si Francisco Coching sa mga artists na kahit libong beses ko nang natingnan ang trabaho ay marami pa rin akong napupulot. Meron kasing mga drawings na isang beses mo lang tingnan ay sawa na ang mata mo, siguro dahil ayaw mo na sa style nila o dahil wala ka nang naa-absorb sa kanilang trabaho.

Pero itong si Coching, hanggang ngayon ay maingat ko pa ring pinag-aaralan.

Siguro puwede nating masabing ‘traditional’ ang rendering ni Coching at baka hindi na ito gusto ng mga bata ngayon. Pero kung paano siya kumasa ng eksena, at magpagalaw ng mga characters, sa tingin ko ay magiging effective pa rin ito ngayon kahit sa American superhero comics.

Napaka-dynamic ng kanyang layout, gumagalaw at may emotion ang mga characters, at higit sa lahat, alam niya kung kailan gagamitin ang camera. Kumbaga, kapag peaceful ang eksena, peaceful din ang anggulo. Kapag naman maaksyon ang eksena, dynamic ang anggulo.

Hindi puwedeng tawaran ang kanyang galing dahil marami na siyang pinahanga sa mga beteranong American illustrators, ilan lamang sina Jim Steranko at Al Williamson. At bago pa man ituro ni John Buscema ang dynamism sa aklat na ‘How To Draw Comics The Marvel Way’ noong 1978 ay matagal na itong ginagawa ni Coching, bago pa man mag-World War 2.

Gusto ninyong malaman kung gaano kagaling gumawa ng eksena si Coching, at kung gaano ka-dynamic ang kanyang actions? Subukan ninyong tingnan ang kanyang drawing na parang thumbnails, at iyon ang I-apply niyo sa drawing niyo.

Si Coching ang master ng Philippine Komiks Art na hindi dapat kalimutan ng kahit sinumang batang gumagawa ng komiks ngayon.

Narito ang ilang eksena sa “Masikip ang Daigdig’ na isinulat at iginuhit niya noong 1961 para sa Pilipino Komiks.











*****

Isa na namang dating kasamahang manunulat sa GASI at Kislap ang nagbukas ng kanyang blog tungkol din sa komiks. Siya si Arman Francisco, isa sa mga aktibong short story writers noong 90s.

http://arman-komixpage.blogspot.com/

Nakatatawa dahil noon sa publication ay hindi ko masyadong nakakausap ang mga contributors at editors sa komiks dahil may kani-kaniyang grupo/barkada kami noon. Pero pagkalipas ng napakahabang panahon, at dahil na rin dito sa internet, ngayon lang kami nagkakakuwentuhan na kailanman ay hindi namin nagawa noon sa canteen ng Atlas at GASI.

*****

Mayroon na nga pala akong internet connection sa bahay, mas mabilis na ito kesa sa dati, at hindi na napuputol kapag umuulan hehehe. Back to blogging na naman ako. At ngayon ko lang masasagot ang mga emails sa inbox ko.

*****

Ang Visual Diner ang isa sa mga art sites na palagi kong pinupuntahan. Under ito ng International Academy of Design and Technology na may branches sa iba't ibang States ng US at sa Canada.

Mayroon silang programa na free scholarship (online) kung sino ang gustong mag-aral.

Naka-feature pala sa 'animated welcome banner' nila ang isa kong trabaho.

*****

Panoorin ang palabas na ‘Ang Pinaka’ ngayong linggo 6pm sa QTV 11 hosted by Pia Guanio. Ang episode ay tungkol sa Philippine Komiks Characters, isa ako sa na-interview dito. Ang pagkakaalam ko ay kasama din dito si Dennis Villegas at ang mga komiks writers-turned-tv scriptwriters Joseph Balboa at RJ Nuevas.

Sunday, October 07, 2007

UNANG SILIP


Nasa akin na ang ilang sample copies ng aklat na ‘Komiks Sa Paningin Ng Mga Tagakomiks’. Wala nang atrasan ito, tuloy na tuloy na ang launch nito sa Komikon 2007. At kung meron pang komiks event na mas maaga ay baka puwede nang makabili ng kopya. Ipinakita ko na ito sa ilang kaibigan at wala silang nasabi dito kundi papuri.

Sa palagay ko ay magiging reperensya ito hindi lang ng mga mahihilig sa komiks kundi maging ng mga nasa akademya. ‘First-hand informations’ ang laman ng aklat na ito, ibig sabihin, ang mga nagsulat dito ay mga tagakomiks kaya hindi natin puwedeng kuwestyunin ang kanilang kredibilidad. Sila ang aktuwal na nasa loob ng ‘war scene’.

Naisip ko rin na ang perang kikitain dito ay iro-roll ko pa para sa paglalabas ng marami pang libro tungkol sa komiks. Balak kong gawing maraming volumes ang aklat na ito at kung kakayanin ay makapaglabas taun-taon.

Sa palagay ko naman ay makaka-inspire ang aklat na ito para dumami pa ang magsulat ng mga artikulo tungkol sa komiks. Dahil sa oras na makabasa ako ng mga magaganda at makabuluhang artikulo tungkol sa komiks ay tiyak na naka-line up na kaagad sa mga susunod na volumes.

Abangan ninyo ang iba pang announcements sa mga susunod na linggo.

Narito ang mga taong nag-ambag ng kanilang panahon at talento para mabuo ang aklat na ito:

Aklas Isip
Auggie Surtida
Beth Lucion-Rivera
Budjette Tan
Carlo Vergara
Cora Torrente
Dennis Villegas
Elena Patron

Fermin Salvador
Gerry Alanguilan
Gilbert Monsanto
Glady Gimena
Joel Chua
John Becaro
Jose Mari Lee
Josie Aventurado
KC Cordero
Lawrence Mijares
Macoy Tang
Mario Macalindong
Melvin Calingo a.k.a. Tagailog
Michael Sacay
Michael Turda
Romeo Flaviano Ibanez Lirio, PhD
Rosahlee Bautista
Terry Bagalso

Marami pa sanang gustong mag-submit ngunit hinigpitan ko na talaga ang deadline nito. Hayaan ninyo at tiyak na may susunod pa.

Gumawa ako ng email para lang sa aklat na ito, maari kayong magtanong o magbigay ng payo sa:

tagakomiks(at)yahoo(dot)com

*****

Hanggang ngayon ay wala pa akong internet connection kaya sa mga nag-I-email na hindi ko kaagad nasasagot, pasensya na. Takot na kasi akong mag-rent sa mga internet shops sa labas, nabiktima na kasi ako ng internet phising, malaking perwisyo ang ginawa nito kaya nadala na ako.

Nakakapag-internet lang ako kapag dala ko ang laptop at may wi-fi area sa mga malls.